Griekse goden in Groningen

De locatie van de megaproductie is dit keer het zanddepot bij Meerstad; een totaal ander decor dan de voorgaande jaren. Reinout Douma, artistiek leider en initiatiefnemer van Zummerbühne: “Na drie voorstellingen in een mooi idyllisch landschap wilde ik deze keer iets anders, ik dacht: we moeten niet dat gezelschap worden dat altijd bij een monumentale boerderij of een kerkje speelt. Twee jaar geleden reed ik langs Harkstede en zag ik ineens die zandvlakte. Een surrealistische, kale plek, zo dicht bij de stad Groningen: ik vond het fascinerend. Ongeveer in diezelfde tijd sprak ik Marcel over zijn idee voor ‘Gronieken’ – Groningse kronieken – en toen viel het samen. Zo’n leeg niemandsland past heel goed bij een verhaal over het begin van de mensheid.”

De regie van het stuk is in handen van Ira Judkovskaja. De Russische kwam in 1990 als vijftienjarige vluchteling naar Nederland en studeerde in 1999 af aan de regieopleiding in Amsterdam. Ze maakte onder andere voorstellingen bij het Noord Nederlands Toneel en de Toneelschuur en was ruim twaalf jaar artistiek leider van theatergezelschap Tryater in Leeuwarden. Ze heeft veel ervaring met locatietheater en heeft haar eigen theatercollectief: De Prutsers.

Judkovskaja: “Een voorstelling is als klei, je kunt er eindeloos mee blijven kneden. Perfectie bestaat niet, het is nooit af. Dat is natuurlijk bij uitstek het geval met locatietheater, omdat daarbij altijd heel veel dingen bij komen kijken die je vooraf niet kan voorzien. Je moet vooral niet de fout maken om alles in de repetitieruimte al te verfijnen, want dan maak je uiteindelijk twee voorstellingen. Dus we leggen de grote lijnen vast en monteren het stuk pas af in de laatste drie weken op locatie. Werken in het zand vraagt extra veel van de spelers. Ik heb genoeg op Oerol gewerkt om te weten wat zand doet. Je moet er al rekening mee houden bij het casten; iemand met knieproblemen valt bijvoorbeeld af, het moet fysiek haalbaar zijn.”

Douma: “Het speelvlak bouwen in het zand wordt nog wel een dingetje. Ik wil niet te veel weggeven, maar er komt een decor ónder het zand. Er moet dus gegraven worden en veel zand moeten worden verplaatst.”

Het verhaal is geïnspireerd op de archeologische opgravingen in 2023, tijdens de herinrichting van de Grote Markt. Gronieken speelt met de ludieke aanname dat er bij die opgravingen ook een kistje is gevonden, met manuscripten waaruit blijkt dat de geschiedenis van de mensheid is begonnen in Groningen en de Griekse goden eigenlijk hier vandaan kwamen.
Douma: “We nemen op een geestige manier het Groningse chauvinisme een beetje op de hak. Veel Groningers voelen zich trots op hun provincie, dat trekken we in de voorstelling door tot in het absurde. ‘Groningialisme ten top’, om met de woorden van Marcel te spreken. Het bleek ook heel grappig om de mythologie te verbinden met de Groningse taal: Lux, de god van het licht, dat was natuurlijk Loeks, die op zijn paard langs de Groninger hemel scheerde. Wodan, uit de Noordse mythologie, klinkt als het Groningse: ‘woar dan?’”

Op de Hondsrug, daar was het paradijs. De goden vonden het er fantastisch. Alleen Hades was niet zo gelukkig, want hij verveelde zich in zijn onderwereld; goden zijn immers onsterfelijk. Op een bepaald moment zegt Prometheus – Prommetéus op z’n Gronings: ‘Joh, dan maak ik wat mensen voor je, dat is leuk, want die gaan dood en dan heb jij ook wat te doen’. Daarmee begint de verandering. Oppergod Gronos, de Groningse tegenhanger van Zeus, wordt woest: alles had moeten blijven zoals het was. De mensen blijken krachten te hebben die de goden niet hebben: ze zijn sterfelijk, waardoor ze veel meer waarderen wat ze hebben. En ze zijn kwetsbaar, waardoor ze elkaar nodig hebben en moeten samenwerken. Als het voor het eerst winter wordt, kunnen de mensen zich daaraan aanpassen (nait soezen, deurbroezen!) maar de goden niet. Die krijgen het koud en vertrekken naar Griekenland.

Judkovskaja: “De voorstelling gaat over het omarmen van onze vergankelijkheid en het besef dat we elkaar nodig hebben; als we samenwerken kunnen we wonderen verrichten, daar hebben we geen goden voor nodig. Daarnaast gaat het ook over het belang van verhalen vertellen. Verhalen kunnen troosten en verbinden, maar ook mensen buitensluiten en tegen elkaar opzetten. Het is heel belangrijk om vanuit verschillende perspectieven naar ons heden en verleden te blijven kijken en goed te na te denken over welke verhalen je gelooft, zeker in de huidige roerige tijd.”
Douma: “Ondanks die wat zwaardere onderliggende thematiek is het vooral een voorstelling met veel humor. En liefde; een belangrijke verhaallijn gaat bijvoorbeeld over Hades die verliefd wordt op de dochter van Gronos en Demeter.”

Net als in de vorige edities is Douma als componist verantwoordelijk voor de muziek, die wordt uitgevoerd door een orkest en een koor. Judkovskaja: “De voorstelling begint heel klein en kaal en bouwt zich langzaam op. Je ziet eerst alleen Marcel, in z’n eentje in het zand. Als een soort sprookjesverteller begint hij met zijn verhaal, waarin hij één voor één de personages oproept. Ook de muziek zwelt heel geleidelijk aan.” Douma vertelt verder: “Het begint met één baslijntje en langzaam komen er steeds meer muzikanten bij. Pas vlak voor de pauze hoor en zie je het hele orkest. En na de pauze gaan we dan muzikaal helemaal los.”  De compositie biedt ditmaal ook veel ruimte aan improvisatie door drie topsolisten: trombonist Odei Al-magut, saxofonist Steven Sluiter en basklarinettist Femke van den Bergh, die ook de aulos bespeelt, een oud-Grieks blaasinstrument.

De cast bestaat naast een aantal professionele acteurs uit amateurs uit de regio; een belangrijk onderdeel van de succesformule van Zummerbühne. De professionele cast is inmiddels bekend en bestaat naast Hensema uit Mirjam Stolwijk, Matija Franješ, Marjolein Ley, Nils Verkooijen, Soraya van Welsenis, Jasper Koopmans en Myrthe Huber. Ook voor de amateurs, zowel spelers als koorleden, zijn opnieuw uitgebreide audities gehouden. Het aantal mensen dat zich daarvoor aanmeldt neemt ieder jaar toe. Douma: “Het aanbod dit jaar was overweldigend, het is mooi dat we uit zoveel aanmeldingen een groep kunnen samenstellen die echt past bij de energie van de voorstelling. Judkovskaja: “We hebben bij de casting van het ensemble specifiek gekeken naar mensen die muzikaliteit en een fysieke speelstijl combineren, mensen die snappen wat specifiek deze voorstelling nodig heeft – datzelfde geldt trouwens ook voor de professionals.”

Naast het artistieke aspect heeft Zummerbühne ook een sterk sociaal karakter. De productie verbindt de omgeving en betrekt lokale ondernemers, bijvoorbeeld op het gebied van catering. Daarnaast draait het evenement voor een belangrijk deel op vrijwilligers, die zich inzetten als barpersoneel, parkeerbegeleiders of bij de publieksontvangst. Ook daarvoor stellen zich tot nu toe ieder jaar meer mensen beschikbaar. Judkovskaja: “Hieraan zie je hoeveel binding Zummerbühne heeft opgebouwd in de regio in slechts een paar jaar tijd. Ik heb daar veel bewondering voor.”

Douma: “Dat vind ik het allerleukste aan Zummerbühne, die mengeling van professionele mensen en amateurs en vrijwilligers. We creëren een soort dorp, vijf weken lang, waarin iedereen door elkaar loopt, zonder rangen of standen. Dat maakt het heel bijzonder.”

Gronieken is te zien van 13 augustus tot en met 14 september 2025 in Meerstad.